styczeń 2023

Władze chińskie wprowadzają nowe wymogi wobec Tybetańczyków, którzy chcą złożyć wizytę w Lhasie: dodatkowy formularz z miejsca zamieszkania oraz „gwarancję dobrego zachowania” od osoby ze stołecznym meldunkiem.

Władze chińskie – zapewne w związku z opublikowaniem niezależnego raportu, szczegółowo dokumentującego falę prześladowań związanych ze zburzeniem szkoły i dwóch wielkich posągów Buddy w ramach lokalnej kampanii „sinizacji” – ogłaszają „nadzwyczajne środki bezpieczeństwa” w Draggo (chiń. Luhuo), w prowincji Sichuan.

Pięćdziesięcioletni Jidam i „jego kolega” z lhaskiego Damszungu (chiń. Dangxiong) zostają zatrzymani za skrzyknięcie „nielegalnej grupy” ochotników, rzeźbiących w skałach modlitwy i mantry w intencji ofiar pandemii COVID.

 

1 stycznia 2023

Tybetańskie źródła podają, że Rongło Gangkar – mnich klasztoru Rongło, tłumacz i pisarz uprowadzony przez policję w maju 2021 roku – jest przetrzymywany w „nowym więzieniu”, w Rebgongu (chiń. Tongren), w prowincji Qinghai.

 

3 stycznia 2023

Jego Świątobliwość kładzie kamień węgielny pod Instytut Antycznej Mądrości Tybetu i Indii w Bodh Gai, miejscu Przebudzenia historycznego Buddy.

 

10 stycznia 2023

Władze zakazują fotografowania na tybetańskich cmentarzach w związku z oficjalnie przemilczaną falą „covidowych zgonów”.

 

11 stycznia 2023

Nie uzyskawszy w ciągu dwóch miesięcy odpowiedzi Pekinu, specjalni sprawozdawcy ONZ – do spraw mniejszości; praw kulturowych; edukacji; wolności religii i przekonań – upubliczniają list, w którym wyrażają „poważne zaniepokojenie polityką asymilacji kultury tybetańskiej poprzez szereg opresyjnych działań, wymierzonych w instytucje edukacyjne, religijne i językowe”.

 

17 stycznia 2023

Co najmniej 28 osób ginie w lawinie, która zasypała wylot tunelu drogowego w Njingtri (chiń. Lingzhi).

Pekin podaje, że populacja Chin zmniejszyła się po raz pierwszy od lat 60. poprzedniego stulecia (i ludobójczej polityki Mao Zedonga).

 

24 stycznia 2023

Policja zatrzymuje na dwa dni i karze astronomiczną grzywną studenta, który organizował uroczystości noworoczne w Zungczu (chiń. Songpan), w prowincji Sichuan i umieścił na scenie chorągiew buddyjską zamiast chińskiej flagi.

 

26 stycznia 2023

Gesze Phende Gjalcen – mnich z Lithangu (chiń. Litang) w prowincji Sichuan zatrzymany w marcu 2022 roku za „mediowanie między zwaśnionymi stronami” – umiera w lokalnym więzieniu.

Sonam Frasi, przedstawiciel Dalajlamy w Europie Północnej i Środkowej – po raz pierwszy w historii anonsowany na sali obrad przez prowadzącego posiedzenie marszałka – składa wizytę w Sejmie, w którym spotyka się z marszałek Małgorzatą Kidawą-Błońską i kierowanym przez posłankę Monikę Wielichowską Parlamentarnym Zespołem na rzecz Tybetu.

 

29 stycznia 2023

Telo Tulku – zwierzchnik buddystów w Kałmucji i przedstawiciel Dalajlamy (który „rozpoznał” inkarnowanego lamę w urodzonym w USA chłopcu) w Rosji – informuje, że władze w Moskwie uznały go za „zagranicznego agenta”, i ogłasza swoją rezygnację, prosząc mnichów o wybranie spośród siebie Szadzin („Najwyższego”) Lamy, który „w obecnych okolicznościach będzie najlepiej służył Republice Kałmucji”. Wcześniej Telo Tulku publicznie krytykował rosyjską inwazję na Ukrainę.

 

30 stycznia 2023

Petr Pavel, nowo wybrany prezydent Czech, informuje w mediach społecznościowych, że rozmawiał z prezydent Tajwanu, i zapowiada „zacieśnienie współpracy”, odwołując się do „wspólnych wartości: wolności, demokracji i praw człowieka”.

 

31 stycznia 2023

Policja ponownie zatrzymuje Gonpo Kji, która protestuje przed budynkiem sądu ludowego w Lhasie przeciwko „niesprawiedliwemu” wyrokowi brata, Dordże Tasziego.

 

1 lutego 2023

W TRA wchodzi w życie nowa ustawa o cyberbezpieczeństwie, zaostrzająca kary za wirtualny „separatyzm”.

Oficjalne źródła chińskie informują o postawieniu zarzutów dwóm wysokim tybetańskim aparatczykom z Czamdo (chiń. Changdu): lokalnemu sekretarzowi partii i przewodniczącemu Departamentu Pracy Frontu Jedności.

 

8 lutego 2023

Władze lokalne zapowiadają, że do 2035 roku zbudują 58 (pięćdziesiąt osiem!) nowych lotnisk w Tybetańskim Regionie Autonomicznym.

 

10 lutego 2023

Sikjong Penpa Cering mówi po spotkaniach z politykami w Waszyngtonie, że „prezydent Biden spotka się z Dalajlamą”.

 

15 lutego 2023

Władze chińskie ogłaszają, że otworzą dla pielgrzymów Norbulingkę, letni pałac Dalajlamów, po raz pierwszy wprowadzając wymóg legitymowania i spisywania danych wszystkich odwiedzających.

 

16 lutego 2023

Lokalne media informują, że rząd premiera Modiego przyjął „trójelementową strategię zabezpieczenia indyjskiej ziemi przed agresją Xi Jinpinga”: „utworzenie siedmiu nowych batalionów policji indyjsko-tybetańskiej, rewitalizację przygranicznych wiosek oraz budowę tunelu pod przełęczą Szingo-la w Ladakhu”.

 

17 lutego 2023

Przewodniczący Departamentu Pracy Frontu Jedności w Komitecie Centralnym Komunistycznej Partii Chin przyjmuje Gyaincaina (tyb. Gjalcen) Norbu z okazji Nowego Roku kalendarza tybetańskiego. Odpowiedzialny za „sprawy etniczne” aparatczyk wzywa „chińskiego Panczena” do „sumiennego realizowania oczekiwań przewodniczącego Xi Jinpinga oraz utrzymywania daleko posuniętej – ideologicznej, politycznej i czynnej – jedności z Komitetem Centralnym KPCh i towarzyszem Xi Jinpingiem jako jego jądrem”. W odpowiedzi lama obiecuje „sumiennie realizować oczekiwania przewodniczącego Xi Jinpinga, studiować i wdrażać postanowienia XX Zjazdu KPCh oraz aktywnie dostosowywać buddyzm tybetański do chińskiego kontekstu i społeczeństwa socjalistycznego”.

Szef chińskiej delegacji, prowadzącej 38. rundę „dialogu o prawach człowieka” z Unią Europejską, oświadcza w Brukseli, że „kwestie tyczące Xinjiangu (Turkiestan Wschodni), Xizangu (Tybet) i Hongkongu nie należą do kategorii »praw człowieka«, tylko pryncypiów suwerenności, niepodległości i terytorialnej integralności państwa, co wyklucza jakąkolwiek ingerencję zewnętrzną”.

 

22 lutego 2023

Państwowe Zrzeszenie Buddyjskie „uroczyście inauguruje” bazę danych „buddyjskiego i taoistycznego kleru”, która ma pomóc w „zarządzaniu personelem i zapobieganiu oszustwom”.

 

28 lutego 2023

Jan Lipavský, minister spraw zagranicznych Czech, spotyka się w Delhi – w przerwie obrad szczytu G20 – z Norzin Dolmą, szefową Departamentu Informacji i Spraw Zagranicznych tybetańskiego rządu na wychodźstwie.

 

marzec 2023

Władze prefektury Kardze (chiń. Ganzi) w Sichuanie rozsyłają rozporządzenie, zakazujące (od 1 stycznia 2024 roku) nauczania języka tybetańskiego w szkołach ponadpodstawowych.

 

2 marca 2023

Według Foreign Correspondents’ Club of China w 2022 roku żaden zagraniczny dziennikarz nie uzyskał zgody chińskich władz na odwiedzenie Tybetańskiego Regionu Autonomicznego.

Po „rutynowej kontroli telefonu” na ulicy w Szigace policja zatrzymała dwudziestotrzyletnią Jangco za „utrzymywanie kontaktów z ziomkami za granicą”.

 

4–13 marca 2023

Doroczne posiedzenia XIV Ogólnochińskiej Ludowej Politycznej Konferencji Konsultatywnej (OLPKK) oraz Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych (OZPL), teoretycznie poświęcone „rozwojowi społeczno-gospodarczemu”, a praktycznie: utrwalaniu władzy Xi Jinpinga, którego dwa kubki – odróżniające się także wzorem od przysługującego innym przywódcom jednego naczynia – dominują (bez żartów!) w komentarzach z kraju i świata. Premierem ChRL zostaje mianowany Li Qiang, (wsławiony pandemicznym zamknięciem metropolii) sekretarz z Szanghaju. Choć było to już w zwyczaju, tym razem nie zorganizowano konferencji lokalnych „przywódców” z Tybetu, o którym w swoich przemówieniach nie wspominali również Chińczycy.

 

6 marca 2023

Komitet ONZ, który monitoruje wywiązywanie się państw-stron z postanowień (podpisanego przez ChRL w 1997 i ratyfikowanego w 2001 roku) Międzynarodowego paktu praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych, krytykuje Chiny za „drastyczne ograniczanie możliwości korzystania z prawa do uczestniczenia w życiu kulturalnym, w tym prawa do nauczania języków, historii i kultury mniejszości”, „politykę asymilacji” w Tybecie, program nakazów pracy, osiedlanie (w ostatnich latach ponad dwóch milionów) nomadów i niszczenie miejsc kultu, domagając się między innymi „natychmiastowego zniesienia” systemu obowiązkowych szkół z internatem (w których umieszczono przymusem niemal milion tybetańskich dzieci) oraz „podjęcia wszelkich niezbędnych kroków w celu zagwarantowania prawa do zachowania własnej tożsamości kulturowej, uczestniczenia w życiu kulturalnym oraz używania ojczystego języka”.

 

7 marca 2022

Rządowe chińskie media – a ściślej: ich obcojęzyczne redakcje – zaczynają publikować falę dementi w sprawie stanowiska Komitetu Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych Organizacji Narodów Zjednoczonych, który skrytykował Pekin za „drastyczne ograniczanie możliwości korzystania z prawa do uczestniczenia w życiu kulturalnym, w tym prawa do nauczania języków, historii i kultury mniejszości” między innymi poprzez „przymusowe” wysyłanie tybetańskich dzieci do kolonialnych szkół z internatem.

 

8 marca 2023

Udzielając nauk w Dharamsali, Dalajlama „mimochodem” informuje o „rozpoznaniu” nowej inkarnacji Dżawdzandamby, najwyższego hierarchy buddyjskiego Mongolii.

 

10 marca 2023

Partyjny ideolog Wang Huning zostaje mianowany – w rocznicę wybuchu powstania w Lhasie – przewodniczącym Ogólnochińskiej Ludowej Politycznej Konferencji Konsultatywnej (OLPKK). Na stanowisku jednego z dwudziestu trzech wice trwa (nieprzerwanie od 1959 roku) nieśmiertelny Phagpalha Gelek Namgjal.

 

13 marca 2023

Tybetańskie źródła podają, że Zangkar Dziamjang – uprowadzony przez policję w 2020 roku pisarz z Ngaby (chiń. Aba) w Sichuanie – został skazany na cztery lata więzienia za „separatyzm i rozpowszechnianie pogłosek na internetowych czatach” (czyli krytykowanie polityki językowej władz chińskich).

 

14 marca 2023

Chińscy badacze informują o odkryciu śladów uprawy ryżu z VII wieku w tybetańskim Amdo i spekulują, że mógł on przywędrować tam z Nepalu, a nie, jak sądzono wcześniej, z Wietnamu.

 

15 marca 2023

Duchowi i polityczni przywódcy diaspory organizują w Dharamsali doroczne modły w intencji Dalajlamy: „My, Centralna Administracja Tybetańska, w imieniu Tybetańczyków w kraju i poza jego granicami oraz Bóstw Opiekuńczych Tybetu, kłaniamy się do Twoich stóp z jedną prośbą – żyj długo! – odnawiając niniejszym złożone Ci niewzruszone ślubowanie”.

 

17 marca 2023

Media informują o aresztowaniu dwóch mieszkańców Hongkongu za posiadanie ilustrowanej książeczki – o owcach broniących wioski przed wilkami – którą władze uznają za „wywrotową”.

 

18 marca 2023

Tybetański parlament na wychodźstwie przyjmuje „rezolucję wdzięczności” wobec Nancy Pelosi, byłej przewodniczącej Izby Reprezentantów.

 

20 marca 2023

Gonpo Kji zostaje zatrzymana za kolejny protest przed więzieniem, w którym odbywa karę dożywocia jej brat, Dordże Taszi. Przez całą noc jest bita i maltretowana w komisariacie.

Władze chińskie ogłaszają kampanię „sprzątania Lhasy”, w ramach której usuwają z ulic miasta – skarżących się na szykany – tybetańskich sprzedawców i straganiarzy.

 

30 marca 2023

Władze „odzyskują” i mielą miliony egzemplarzy „Dziennika Ludowego”, gdyż w komentarzu (o potrzebie „jedności”) na piątej stronie zabrakło nazwiska Xi Jinpinga po słowie „towarzysz”.

 

kwiecień 2023

Władze chińskie ogłaszają nowe przepisy, które dodatkowo, „odgórnie” zaostrzą – wymuszając „aktywną sinizację” – rygory „Pełnego mechanizm długoterminowego zarządzania tybetańskimi klasztorami buddyjskimi”, obowiązujące w Tybetańskim Regionie Autonomicznym od 2012 roku.

Według tybetańskich źródeł władze chińskie zaczynają egzekwować zakaz publikowania „treści religijnych” bez formalnego zezwolenia.

 

2 kwietnia 2023

Pekin nadaje „normatywne” nazwy jedenastu miejscom na terenie indyjskiego stanu Arunaćal Pradeś, do których rości sobie prawa.

 

4 kwietnia 2023

Tybetańskie źródła informują, że dwudziestojednoletni Cephel, który stanął w obronie napastowanej żebraczki, został aresztowany we wrześniu 2022 roku za zabicie chińskiego żołnierza podczas „sprzeczki z szowinistycznymi wyzwiskami” w Serszulu (chiń. Shiqu), w Sichuanie.

 

10 kwietnia 2023

Niezależne źródła informują, że Xu Zhiyong – pekiński prawnik, „adwokat praw”, krytyk polityki Chin w Tybecie, inicjator ruchu „Obywatel” – został skazany na 14 lat więzienia.

Dharamsala przeżywa największy kryzys medialny, wywołany zmanipulowaniem zdjęć z publicznej audiencji, podczas której Dalajlama droczył się z indyjskim chłopcem, pytającym, czy może się do niego przytulić. Tendencyjnie zmontowany film rozsyłają chińskie i rosyjskie boty, Pekin po raz pierwszy pozwala na pokazywanie w sieci twarzy Dalajlamy.

 

11 kwietnia 2023

Sześciu Specjalnych Sprawozdawców ONZ upublicznia swój apel do rządu ChRL, wyrażając poważne zaniepokojenie łamaniem praw człowieka w Tybecie, zwłaszcza wynaradawianiem Tybetańczyków i pracą przymusową.

Policja zatrzymuje tybetańskiego nauczyciela, który podczas porannego apelu zachęca do oglądania propagandowego filmu, szkalującego Dalajlamę: „Wszystkie chińskie portale pokazują nagranie Jego Świątobliwości z indyjskim chłopcem. Nie dane nam widzieć go na co dzień, więc ta okazja – bez względu na okropną manipulację – jest drogocenną sposobnością i znakiem, że Jego Świątobliwość wkrótce wróci do Tybetu. My wszyscy, nauczyciele oraz uczniowie, musimy wykorzystać tę szansę zobaczenia Jego Świątobliwości i cieszyć się, jakby było to prawdziwe spotkanie. Trzeba pamiętać, że choć nagranie rozpowszechniają ludzie nieżyczliwi, Budda uosabia doskonałość i jest całkowicie wolny od jakichkolwiek wad”.

 

13 kwietnia 2023

Ambasada ChRL beszta na piśmie „polskiego urzędnika” – zostawiając mediom rozpoznanie w nim premiera Morawieckiego – za wypowiedzenie zdania: „Jeśli upadnie Ukraina, następny może być Tajwan”.

 

15 kwietnia 2023

Wielotysięczne demonstracje w Ladakhu przeciwko szkalowaniu Dalajlamy.

Ministerstwo bezpieczeństwa publicznego ogłasza studniową kampanię zwalczania „dezinformacji” w internecie.

 

17 kwietnia 2023

Aresztowanie dwóch Chińczyków za prowadzenie (według Pekinu „nieistniejącego”) „nieoficjalnego komisariatu” w Nowym Jorku.

 

20 kwietnia 2023

Globalny Szczyt Buddyjski w Delhi, w którym uczestniczą między innymi Dalajlama i premier Modi.

 

21 kwietnia 2023

Ambasador Chin we Francji oświadcza, że „suwerenność państw powstałych po rozpadzie Związku Radzieckiego, takich jak Ukraina, nie ma umocowania w prawie międzynarodowym”.

 

26 kwietnia 2023

Gonpo Kji po raz szósty demonstruje przed budynkiem sądu w Lhasie, domagając się ponownego rozpatrzenia sprawy brata, który odbywa karę dożywotniego więzienia za oszustwo podatkowe. Znów zostaje zatrzymana i pobita na komisariacie.

 

27 kwietnia 2023

Indyjska agencja informacyjna NDTV przyznaje się do błędu, usuwa zmanipulowane nagranie z lutowej audiencji w Dharamsali i przeprasza Tybetańczyków za szkalowanie Dalajlamy.

Centralna Komisja Kontroli Dyscypliny usuwa z partii przewodniczącego z prowincji Qinghai, rzucając przy okazji światło na „nagłą” śmierć – podczas libacji w czasie zeszłorocznego „szkolenia” – Duo Jie (tyb. Dordże), sekretarza z prefektury Codziang (chiń. Haibei).

 

28 kwietnia 2023

Dalajlama konsekruje – „na odległość” – nowy klasztor i największą świątynię buddyjską w Tuwie.

Chińskie portale społecznościowe żyją historią blogera, który znalazł „cuchnące zwłoki” pod łóżkiem w luksusowym hotelu, w Lhasie. Kilka dni później media podają, że podejrzany o zabójstwo został zatrzymany na stacji kolejowej w Chinach właściwych.

 

maj 2023

Łangczen – były więzień z Serszulu (chiń. Shiqu) w Sichuanie, skazany za „wołanie o uwolnienie Panczenlamy” – zostaje skatowany przez policję w Lhasie za pielgrzymowanie „bez zezwolenia”.

Nepalskie biura podróży skarżą się na nowe „utrudnienia” dla pielgrzymów – zwłaszcza indyjskich – wybierających się na Górę Kailaś w Ngari (chiń. Ali), w Tybetańskim Regionie Autonomicznym.

Internauci alarmują, że działająca od stycznia nowa formacja – nongguan, „straż wiejska” – zbroi się w Tybecie „jak jednostki policyjne”.

 

8 maja 2023

„Wczoraj wieczorem poszedł na kolację z przyjaciółmi”. W wieku 53 lat umiera nagle Pema Ceten, najsłynniejszy, wielokrotnie nagradzany reżyser tybetański.

 

14 maja 2023

Tragiczny wypadek w kopalni, w stołecznym okręgu Maldrogongkar (chiń. Mozhugongka). Sześciu robotników zostaje uznanych za „zaginionych”.

 

16 maja 2023

Chińskie media informują o usunięciu z partii – za „szereg nadużyć, utratę ideałów i przekonań, podkopywanie polityki zarządzania Tybetem w nowej epoce, korupcję, nepotyzm” itd. – Ji Guoganga, wiceprzewodniczącego legislatury Tybetańskiego Regionu Autonomicznego.

 

22 maja 2023

Obradujący w Japonii przywódcy państw z grupy G7 wyrażają „poważne zaniepokojenie” naruszeniami praw człowieka w Tybecie.

 

23 maja 2023

Przewodniczący Xi Jinpinga przesyła list gratulacyjny obradującemu w Pekinie „Forum dla rozwoju Tybetu”, informując zebranych, że „szczęście jest najwyższym prawem człowieka”.

Tybetańskie manuskrypty i ksylografy czterech medycznych tantr zostają wpisane przez UNESCO na Listę Pamięci Świata.

Dziesięć dni przed planowanym „rozpoczęciem prac” władze chińskie zarządzają budowę zapory i wysiedlenie ośmiu tybetańskich wiosek w Rebgongu (chiń. Tongren), w prowincji Qinghai, strasząc mieszkańców „odebraniem odszkodowań” za ewentualne protesty.

 

25 maja 2023

Tybetańskie źródła informują, że Gesze Sonam Gjaco z Kirti w Ngabie (chiń. Aba) – zatrzymany w 2021 roku i skazany na dwa lata pozbawienia wolności za przekazanie datku Dalajlamie – „na skutek bicia stracił w więzieniu zdrowie”. Dopiero teraz okazuje się, że taką samą karę wymierzono jego siostrze Cering Lhamo.

 

27 maja 2023

Xinhua podaje, że najwyższe drzewo w Azji – cyprys himalajski (Cupressus torulosa) wysokości 102,3 m – rośnie w Kongpo, w dolinie Jarlung Cangpo (Brahmaputra).

 

30 maja 2023

Xi Jinping zwołuje nadzwyczajne posiedzenie komisji bezpieczeństwa, podczas którego wzywa do przemyślenia „najgorszych scenariuszy” i przygotowania się na „burzliwe wody” w walce z zagrożeniami „wewnętrznymi i zewnętrznymi”.

Oenzetowski Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet zgłasza „uwagi” do okresowego raportu ChRL – poczynając od braku kobiet na najwyższych szczeblach władz po szereg naruszeń praw człowieka w Tybecie.

 

czerwiec 2023

Jak zawsze przed urodzinami Dalajlamy, grupy robocze prowadzą „wyrywkowe rewizje” w klasztorach i zmuszają mnichów do pospisywania lojalek.

 

7 czerwca 2023

Władze chińskie – bez uprzedzenia – zmieniają nagle zasady, odbierając możliwość wyboru i zmuszając tybetańskich absolwentów szkół średnich do składania po mandaryńsku decydującego o przyszłości egzaminu gaokao. Przy okazji „mniejszości” tracą inny też „przywilej”: dodatkowe pięć minut na wypełnienie „wielkiego testu”.

 

9 czerwca 2023

Bhuczung Cering – działacz, analityk, członek delegacji prowadzących rozmowy z Pekinem i jeden z liderów International Campaign for Tibet – zostaje odznaczony prestiżowym Medalem Wolności Trumana-Reagana.

 

10 czerwca 2023

Lhaska policja ogłasza, że w ciągu dwóch dni „skontrolowano wszystkie gospodarstwa pod kątem nielegalnego odbierania transmisji satelitarnych”, konfiskując „ponad 50 urządzeń”.

 

24 czerwca 2023

Chiny informują o otwarciu największej na świecie elektrowni wodno-słonecznej w Kardze (chiń. Ganzi), w prowincji Sichuan, a wysiedleni Tybetańczycy skarżą się, że do tej pory nie otrzymali żadnych odszkodowań.

 

lipiec 2023

Choć tybetańscy absolwenci szkół wyższych od lat skarżą się na niemożność znalezienia zatrudnienia, „1230 chińskich ochotników wyrusza do pracy w Tybetańskim Regionie Autonomicznym”. Po przyjeździe „wolontariusze przechodzą czterodniowy intensywny kurs, obejmujący myśl Xi Jinpinga, historię partii oraz ochronę zdrowia psychicznego”.

Aplikacja translacyjna Microsoftu dodaje język tybetański.

Organizacje praw człowieka informują, że wyroki Tybetańczyków, których skazano za „zagrażanie bezpieczeństwu państwa”, czyli przestępstwa „polityczne”, są „rutynowo” usuwane z centralnej bazy orzeczeń sądowych.

 

 

1 lipca 2023

„Dziennik Tybetański” podaje, że liczba członków Komunistycznej Partii Chin (KPCh) w TRA wzrosła do 446100 (o 2,86 procent w ciągu dwóch lat), co według ostatniego spisu stanowi 12,25 proc. populacji (3,65 mln.); 80,05 proc. (357,1 tys. osób) wywodzi się z „mniejszości”.

 

2 lipca 2023

Na skutek zadawnionego sporu w legislaturze po przejściu na emeryturę dwóch sędziów „sąd najwyższy” diaspory składa się z jednej osoby.

 

4 lipca 2023

Tybetańskie źródła podają, że w marcu policja zatrzymała czterech uczniów szkoły średniej z Ngaby (chiń. Aba) za „próbę ucieczki do Indii”. Czterech innych chłopców „zaginęło”. Według funkcjonariuszy są w rękach „grupy przestępczej”, ale krewni sądzą, że to „próba wymuszenia haraczu”.

 

6 lipca 2023

Dziękując za urodzinowe życzenia na dziedzińcu „katedry” w Dharamsali, Jego Świątobliwość wspomina ostatnie spotkanie z Mao Zedongiem i słynne zdanie „religia jest trucizną”, mówiąc, że wtedy pozostawało mu milczeć, ale we współczesnym świecie łatwo przekonałby Mao do buddyzmu.

 

7 lipca 2023

Powódź wywołana przez ulewne deszcze niszczy tybetańską osadę w dolinie Kullu, w indyjskim stanie Himaćal Pradeś.

 

8 lipca 2023

„Chiny się zmieniają. Kontaktują się ze mną oficjalnie i nieoficjalnie”, mówi Dalajlama, odpowiadając na pytania dziennikarzy przed wyjazdem do Ladakhu.

Pekin informuje o oddaniu ostatniego tunelu na linii kolejowej Sichuan-Tybet.

 

10 lipca 2023

Pekin protestuje przeciwko spotkaniu Uzry Zeyi, specjalnej koordynatorki ds. tybetańskich w amerykańskim Departamencie Stanu, z Dalajlamą i sikjongiem w Dharamsali.

 

11 lipca 2023

Władze kalifornijskiego okręgu Contra Costa ustanawiają urodziny Dalajlamy „Dniem Pokoju i Sprawiedliwości”.

 

13 lipca 2023

Press podaje, że „pod koniec czerwca, w ambasadzie ChRL w Warszawie” Stowarzyszenie Polskich Mediów podpisało porozumienie z Ogólnochińskim Stowarzyszeniem Dziennikarzy w sprawie powołania Domu Dziennikarzy Polsko-Chińskich.

Indyjskie media informują, że chińskie wojsko naruszyło dwustronne porozumienia, rozbijając namioty w sferze buforowej w dolinie Chushul, w Ladakhu, do którego przyjeżdża właśnie Dalajlama.

 

14 lipca 2023

Władze chińskie „w ostatniej chwili” zakazują odprawienia oficjalnie zaaprobowanej i przygotowywanej od miesięcy wielkiej ceremonii buddyjskiej w Coe (chiń. Hezuo), w prefekturze Kanlho (chiń. Gannan) prowincji Gansu.

 

17 lipca 2023

Światowe media donoszą, że kościoły w Henanie zastępują tablice z Dziesięcioma Przykazaniami cytatami przewodniczącego Xi Jinpinga: „Zamiast »Nie będziesz miał cudzych bogów przede mną« na murze świątyni można dziś przeczytać »Musimy dać stanowczy odpór infiltracji zachodniej ideologii«”.

 

18 lipca 2023

Media podają, że „polski deficyt handlowy z Chinami jest jednym z największych na świecie”.

 

19 lipca 2023

W przeddzień planowanego rozpoczęcia władze chińskie zakazują przygotowywanej od miesięcy i oficjalnie zaaprobowanej abhiszeki Kalaczakry w Mangrze (chiń. Guinan), w prowincji Qinghai, „niszcząc piaskową mandalę, zawracając tysiące pielgrzymów, usuwając zdjęcia z mediów społecznościowych i zatrzymując organizatorów”.

 

21 lipca 2023

Aż 132 mniszki – ponad 30 procent więcej niż rok wcześniej – rozpoczynają składanie egzaminów na tytuł geszemy (odpowiednik monastycznego doktoratu w tradycji gelug) w Dharamsali.

 

25–27 lipca 2023

Wang Huning, nowy przewodniczący Ogólnochińskiej Ludowej Politycznej Konferencji Konsultatywnej, składa pierwszą wizytę w Tybecie z przesłaniem „wzmacniania chińskiej tożsamości narodowej” oraz „czterech głównych aspektów” (stabilność, rozwój, ekologia, strzeżenie granicy).

 

25 lipca 2023

Pekin informuje o odwołaniu – pupila Xi Jinpinga i wschodzącej gwiazdy KPCh – ministra spraw zagranicznych Qin Ganga, którego „zniknięcie” od miesiąca wywoływało lawinę spekulacji.

 

31 lipca 2023

Władze chińskie ogłaszają „Zasady zarządzania miejscami działalności religijnej”, które zobowiązują świątynie do prowadzenia „edukacji patriotycznej” oraz „sinizowania” wiernych i – w języku, wystroju, architekturze – miejsc kultu. Wszystkie „czynności religijne” muszą zostać wcześniej zaaprobowane przez komunistycznych aparatczyków.

 

1 sierpnia 2023

„Udałam się do więzienia i poprosiłam władzę, by zgodnie z obowiązującą konstytucją pozwolono mi na widzenie z bratem. Nie mogąc zrobić nic innego, pokłoniłam się przed władzą, prosząc, by postępowała zgodnie z konstytucją Chin. W odpowiedzi władza przewróciła mnie na ziemię i oskarżyła o złamanie prawa złożeniem pokłonu”, Gonpo Kji upublicznia informację o kolejnym pobiciu przed lhaskim Drapczi.

 

5 sierpnia 2023

Władze TRA podają, że siedem lokalnych lotnisk obsłużyło w lipcu 770 tysięcy pasażerów, o niemal 32 procent więcej niż przed rokiem.

 

10 sierpnia 2023

„Jeśli Chiny faktycznie chcą walczyć ze zmianami klimatycznymi, powinny przestać prześladować ekologów i natychmiast zwolnić tych ludzi”: trzej specjalni sprawozdawcy ONZ informują, że zażądali od Pekinu informacji o losie dziewięciu Tybetańczyków, skazanych na kary od siedmiu do jedenastu lat więzienia za protesty przeciwko nielegalnym kopalniom i kłusownictwu.

 

15 sierpnia 2023

Zebrani w Pekinie uczeni wzywają rząd do posługiwania się w tłumaczeniach słowem „Xizang” (dosłownie „Zachodni skarbiec”), aby „zdominować międzynarodowy dyskurs”,  gdyż „Tybet” sugeruje „większy obszar” i „wprowadza w błąd” świat.

 

16 sierpnia 2023

Władze chińskie sinizują obchody Szotonu – jednego z najpopularniejszych świąt buddyjskich – dołączając do lhaskiego turnieju tradycyjnych tybetańskich oper zespoły z Chin.

 

19 sierpnia 2023

Taszi Łangczuk – biznesmen, społecznik i były więzień polityczny monitujący władze wszystkich szczebli o zapewnienie „konstytucyjnego” miejsca językowi tybetańskiemu w systemie oświaty – zostaje pobity przez „nieznanych sprawców” w Darlagu (chiń. Dari), w prowincji Qinghai.

 

22 sierpnia 2023

Departament Stanu USA ogłasza „podjęcie kroków w celu nałożenia restrykcji wizowych” na chińskich aparatczyków uczestniczących w „przymusowej asymilacji ponad miliona tybetańskich dzieci w państwowych szkołach z internatami”, których zadaniem jest „niszczenie odrębnych tradycji językowych, kulturalnych i religijnych”.

 

23 sierpnia 2023

„Jako najbardziej zasiedziały gość bardzo cieszę się z tego triumfu!”, Dalajlama gratuluje Indiom lądowania łazika Chandrayaan-3 na południowym biegunie księżyca.

Gonpo Kji zostaje skatowana do nieprzytomności przed lhaskim sądem ludowym, w którym po raz kolejny próbuje złożyć apelację w sprawie brata. Kilka godzin leży na podłodze w szpitalu, ale personale odmawia jej przyjęcia i opatrzenia.

 

27 sierpnia–2 września 2023

Jedenastu ambasadorów zaprzyjaźnionych państw rozwijających się (Pakistan, Białoruś, Kuba itd.) z Rady Praw Człowieka ONZ zwiedza Tybetański Region Autonomiczny, „zachwycając się rozwojem, szczęściem i poszanowaniem międzynarodowych standardów”.

 

28 sierpnia 2023

Zapowiedziawszy – ustami samego przewodniczącego Xi – „zintensyfikowanie wysiłków na rzecz łagodzenia napięć” na granicy z Indiami, Chiny opublikują „standardową mapę”, na której przyznają sobie cały indyjski stan Arunaćal Pradeś i część Ladakhu (oraz terytoria Malezji, Rosji itd.).

 

wrzesień 2023

Władze lokalne ogłaszają zakaz nauczania języka tybetańskiego we wszystkich szkołach prefektury Kardze (chiń. Ganzi) prowincji Sichuan.

Cedo, Gelo, Bhamo i Kori, zatrzymani za organizowanie modłów w Sertharze (chiń. Seda) w sierpniu 2022 roku i zwolnieni jedenaście miesięcy później, zostają ponownie aresztowani i skazani na dwa lata więzienia. (Piąty z „dobrych ludzi” zginął na komisariacie.)

Podczas dorocznego objazdu po różnych regionach Tybetu – w których władze lokalne płacą mieszkańcom za stawienie się na uroczystościach – „fałszywy Panczen” promuje „wszechstronną sinizację buddyzmu tybetańskiego” oraz dostosowanie go do „nowej ery socjalizmu o chińskiej specyfice”.

 

8 września 2023

Uroczyste otwarcie „Biblioteki i ośrodka edukacyjnego Dalajlamy” w Ithace, w USA – pierwszej na Zachodzie instytucji naukowej dedykowanej dziełu Jego Świątobliwości.

 

11 września 2023

Niezależne chińskie źródła zwracają uwagę na „zniknięcie” ministra obrany Li Shangfu i co najmniej czterech aparatczyków z armijnych koncernów.

 

12 września 2023

Cebo – podróżujący z rodziną emerytowany policjant i członek Komunistycznej Partii Chin – zostaje wylegitymowany w restauracji w Juszu (chiń. Yushu), w Qinghai i zatrzymany za „chęć wzięcia udziału” w abhiszece Kalaczakry w Coe (chiń. Hezuo), w Gansu.

 

13 września 2023

Chińskie ministerstwo edukacji wprowadza surowe kary administracyjne za „prywatne nauczanie” – także online – dzieci „od trzeciego roku życia”.

 

15 września 2023

Chińska policja zawraca „przyjezdnych”, próbujących wziąć udział w (w odwołanej w lipcu „ze strachu przed tłumem”) abhiszece Kalaczakry w Coe (chiń. Hezuo), w prowincji Gansu. Według lokalnych źródeł na trzydniową uroczystość ściąga ponad sto tysięcy osób.

 

26 września 2023

Chiny i Nepal przyjmują „wspólne oświadczenie”. Cztery z 13 punktów dotyczą Tybetańczyków. W wersji anglojęzycznej po raz pierwszy zamiast Tybetu pojawia się „Xizang”.

Tybetańskie źródła podają, że zatrzymany 3 marca Cultrim z wioski Caruma w Ngabie (chiń. Aba), w prowincji Sichuan został skazany na dwa lata więzienia za „utrzymywanie kontaktów z separatystami za granicą”.

 

28 września 2023

Paraliżu emigracyjnej demokracji ciąg dalszy: deputowani bezterminowo zrywają posiedzenie parlamentu, kontynuując rozpoczęty przez poprzedników (w 2000 roku) spór o (praktycznie już nieistniejącą) władzę sądowniczą.

 

1 października 2023

W ramach obchodów rocznicy proklamowania ChRL władze chińskie zamykają świątynię Dżokhang i lhaskie klasztory, grożąc pracownikom sektora państwowego, emerytom i uczniom utratą pracy i świadczeń tudzież wyrzuceniem ze szkoły za „udział w czynnościach religijnych”.

 

3 października 2023

„Wasza praca jest przykładem na to, jak badania naukowe mogą autentycznie służyć dobru całej ludzkości. Poszukiwania, które rozpoczęliście przed pandemią, pozwoliły ocalić wiele istnień na całym świecie. Jestem pełen podziwu dla tego, czego dokonaliście, wykorzystując życie do służenia bliźnim” – Dalajlama gratuluje Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny autorom technologii mRNA, dzięki której powstała szczepionka przeciwko COVID.

 

4 października 2023

Czojang Kji odbiera „zaległy” złoty medal olimpijski z Londynu podczas Igrzysk Azjatyckich w Hangzhou (gdzie wygrywa też wyścig na dystansie 35 kilometrów).

 

10 października 2023

Partyjny departament pracy frontu jedności ogłasza, że z nomenklatury oficjalnych przekładów znika słowo „Tybet”, które zastąpi chiński „Xizang”.

 

17 października 2023

Taszi Łangczuk – biznesmen i społecznik, który spędził pięć lat w więzieniu za rozmawianie z zagranicznym dziennikarzem o swoich petycjach o zapewnienie „konstytucyjnego” miejsca językowi tybetańskiemu – informuje w mediach społecznościowych, że został zatrzymany i był przez trzy dni bity w areszcie za poprzedni post (o nieotrzymaniu licencji na prowadzenie myjni samochodowej).

 

20 października 2023

Policja z Darlagu (chiń. Dari) w prowincji Qinghai publikuje informację o zatrzymaniu ośmiu Tybetańczyków za „stworzenie organizacji przestępczej”, „wywoływanie kłótni i niepokojów” oraz „wymuszenie i szantaż” (czyli zbieranie datków na odprawienie ceremonii buddyjskiej), wzywając do składania na nich kolejnych donosów.

 

23 października 2023

Como i Njidon, siostry z Serszulu (chiń. Shiqu) w prowincji Sichuan, zostają zatrzymane po opublikowaniu w mediach społecznościowych „buddyjskiego” apelu o czynienie dobra.

 

24 października 2023

Stały Komitet Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych przyjmuje Ustawę o edukacji patriotycznej.

 

25 października 2023

Władze Ngari (chiń. Ali) w Tybetańskim Regionie Autonomicznym wzywają nauczycieli i uczniów szkół podstawowych i średnich do „lojalności wobec partii, walki z separatyzmem i kliką Dalaja”.

Samphel z okręgu Sakja (chiń. Sajia) w TRA zostaje zatrzymany za utworzenie „grupy buddyjskiej” w mediach społecznościowych. „Zabrali mu telefon, przesłuchali, przewieźli do aresztu w Szigace i słuch po nim zaginął”.

 

26 października 2023

Łangczuk Co z okręgu Czilen (albo Dola; chiń. Qilian) w prowincji Qinghai zostaje zatrzymana za opublikowanie zdjęcia Dalajlamy na platformie WeChat.

 

27 października 2023

„Ludzie płaczą, media milczą”: w Szanghaju umiera nagle Li Keqiang, dawny konkurent Xi Jinpinga do fotela przewodniczącego KPCh i były premier, jedyny „niezależny” głos w najwyższym kierownictwie partii. Mnożą się pogłoski o „stalinowskiej czystce” w Pekinie i porównania „ataku serca w basenie” do putinowskiego „wypadnięcia z okna”.

 

29 października 2023

Kunczok Dakpa – mnich klasztoru Taszi w Theło (chiń. Diebu), w Gansu – zostaje zatrzymany za „utrzymywanie kontaktów z diasporą”.

 

listopad 2023

Chińskie media informują o fali seminariów i szkoleń poświęconych „sinizacji buddyzmu tybetańskiego i dostosowywaniu go do wymogów socjalizmu”. Wszyscy tybetańscy duchowni zobowiązani są do „pielęgnowania pięciu tożsamości”, czyli „identyfikowania się z wielką macierzą, narodem chińskim, chińską kulturą, Komunistyczną Partią Chin i socjalizmem o specyfice chińskiej”.

Wytwórnia Disneya, która od 1998 roku przeprasza Pekin za wyprodukowany rok wcześniej „Kundun” Martina Scorsese, „trzyma film pod kluczem”, nie udostępniając go w żadnym formacie i usuwając z sieci archiwalny zwiastun.

 

4 listopada 2023

Gjalcen Norbu, „fałszywy” Panczen, po raz pierwszy wyświęca mnichów, których wzywa do „okazywania wdzięczności, wierności i posłuchu Komunistycznej Partii Chin”. 

 

10 listopada 2023

Pekin publikuje dziewiętnastą białą księgę o Tybecie – i pierwszą, w której nazywa się go „Xizangiem”.

 

15 listopada 2023

Pierwsze od ponad roku spotkanie Joe Bidena z Xi Jinpingiem. Prezydent USA porusza kwestię Tybetu, a po rozmowie mówi dziennikarzom, że wciąż uważa przewodniczącego KPCh za dyktatora.

23 listopada 2023

Władze lokalne podają, że w lhaskie lotnisko przyjęło od początku roku pięć milionów pasażerów (w 2006 – milion, 2013 – dwa, 2016 – trzy, 2018 – cztery).

 

24 listopada 2023

Tybetańskie źródła podają, że „pod koniec sierpnia” policja aresztowała czterech mnichów maleńkiego klasztoru Lhadong w Dingri za „organizowanie modłów w intencji Dalajlamy”. Lokalną społeczność poddano reedukacji i zmuszono do podpisania „lojalek”.

 

27 listopada 2023

Tybetańskie źródła informują, że Golog Palden – zatrzymany w marcu pieśniarz z okręgu Pema (chiń. Banma) w prowincji Qinghai – został skazany na trzy lata więzienia za śpiewanie „patriotycznych” pieśni.

 

30 listopada 2023

Chińskie media informują o przesiedleniu „143 wieśniaków z jednej z najwyżej położonych osad w Xizangu” (Dzigkjob, 4900 m n.p.m.).

 

1 grudnia 2023

Rząd ludowy w Lhasie zakazuje riksz.

 

2 grudnia 2023

Władze lhaskiego Damszungu (chiń. Dangxiong) powiadamiają rodzinę, że zatrzymana w październiku Semkji Dolma została skazana na półtora roku więzienia za „ujawnienie tajemnicy państwowej”. Krewni zgadują, że chodzi o udział w „grupie buddyjskiej” na portalu WeChat.

 

4 grudnia 2023

Siedmiu pierwszych absolwentów otrzymuje doktoraty w Wyższej Szkole Dalajlamy w Dharamsali.

 

6 grudnia 2023

Światowe media informują, że „zaginiony” od czerwca minister spraw zagranicznych Qin Gang nie żyje, a jego zwłoki „nosiły ślady tortur”. „Likwidacja” kolejnego protegowanego Xi Jinpinga „zmusza do pytania o stabilność systemu”.

 

12 grudnia 2023

Zatrzymanie czterech mężczyzn, przygotowujących ceremonię konsekracji 250 tysięcy „kamieni modlitewnych” w Dziekundo (chiń. Jiegu), w prowincji Qinghai. Policja zarzuca im „wykorzystywanie religii do zdobywania pozycji i wymuszania datków”.

 

13 grudnia 2023

Amerykańscy uczeni publikują wyniki badań DNA, z których wynika, że mieszkańcy Płaskowyżu Tybetańskiego udomowili jaki ponad dwa i pół tysiąca lat temu.

 

14 grudnia 2023

„Polska odegrała już i wciąż ma potencjał odgrywania ważnej roli w promowaniu pokoju i globalnego bezpieczeństwa. Jestem przekonany, że jako jej premier i były przewodniczący Rady Europejskiej przyczyni się Pan do czynienia świata lepszym, wolnym od przemocy i czynienia użytku z broni. Życzę Panu wszelkich sukcesów w zmaganiach z przyszłymi wyzwaniami, zaspokajaniu potrzeb oraz wypełnianiu aspiracji Polaków” –  Dalajlama gratuluje Donaldowi Tuskowi „ponownego wyboru na stanowisko premiera Polski, państwa, które przez wiele lat dokładało wielkich starań, by propagować wartości demokratyczne nie tylko u siebie, ale także na świecie”.

Parlament Europejski przyjmuje rezolucję (477 głosów za, 14 przeciw), potępiającą Chiny za „uprowadzanie i przymusowe asymilowanie tybetańskich dzieci” w szkołach z internatem.

 

18 grudnia 2023

Trzęsienie ziemi w Kanlho (chiń. Gannan), w prowincji Gansu.

 

20 grudnia 2023

Dalajlama inauguruje pierwsze, historyczne „Międzynarodowe Forum Sanghi” (pod hasłem „dialogu o naukach Buddy we współczesnym świecie”) w Bodh Gai.

 

23 grudnia 2023

„Niech to zgromadzenie da ludziom niewzruszoną siłę. Niechaj błogosławieństwa, które tu przywołujemy, niosą wszystkim pocieszenie, rozchodząc się po świecie niczym kręgi na wodzie. Niech nasze modlitwy przepełnia mądrość, która ma początek w tym miejscu” – Jego Świątobliwość Dalajlama zamyka pierwsze „Międzynarodowe Forum Sanghi” przed stupą w Bodh Gai.

 

26 grudnia 2023

Władze chińskie „zmuszają Tybetańczyków do świętowania 130. urodzin Mao Zedonga”.

 

28 grudnia 2023

Nepalskie Himalaya Airlines jako pierwsze niechińskie linie lotnicze otwierają (cotygodniowe) połączenie (Katmandu) z Lhasą.

 

30 grudnia 2023

Z sześcioletnim opóźnieniem tybetańskie źródła informują o skazaniu na jedenaście lat więzienia – za „separatyzm”, czyli „niepodległościowe treści” w telefonie – Lhakdora, kupca z Paljulu (chiń. Baiyu) w prowincji Sichuan, aresztowanego w 2016 roku na lhaskim lotnisku.